Dr. Zhivago in Tokyo

Op de routes van en naar Tokyo hadden we Japanse stewardessen aan boord om de Japanse passagiers te woord te staan, want die spraken vaak geen andere taal dan Japans.

Na het bezoek aan Noriko en haar nare verloofde ( die me de volgende dag uitnodigde om met hem uit te gaan. Toen ik vroeg of Noriko ook meeging zei hij "nee", dus dat was een mooi excuus geweest om hem af te poeieren) had Hiroko me aangeboden met haar de echte Japanse thee te gaan drinken, niet de gele variant die wij aan boord hadden. Deze thee zag eruit als eendenkroos en was enorm bitter. Gelukkig werden er koekjes bij geserveerd dus dacht ik slim te zijn en er gauw één in mijn mond te stoppen om de bittere smaak te compenseren, maar wat bleek ? Het was een zeewierzoutje ! Brrr.. Uiterlijk hield ik me goed en glimlachte beleefd naar mijn Japanse gastvrouw, die beleefd terug boog.

Dat was wel genoeg Japans op één dag, dus gingen we als afsluiting naar een film die grote bezoekers in de hele wereld had getrokken na het winnen van tien Oscars en drie 'BAFTA's: 'Dr. Zhivago' uit 1965, helaas nagesynchroniseerd in het Japans. Gelukkig kende ik het verhaal al want ik had het boek van Boris Pasternak gelezen, dus kon ik de handelingen op het witte doek aardig volgen. Ik vond die Omar Sharif helemaal niet lijken op een Rus en acteren kon hij al helemaal niet. Broeierig kijken bleek zijn forte te zijn! Het verhaal is eigenlijk heel simpel. Russische revolutie, Moskou, getrouwde man, getrouwde vrouw ( maar niet met elkaar) worden getroffen door een 'coup de foudre' maar het is onmogelijk om elkaar ergens te ontmoeten. Dan komen ze per toeval samen, in the middle of nowhere, ergens op de afgelegen steppen van Siberië terecht. Liefdesscenes werden symbolisch weergegeven door de wind, die 's zomers de graanhalmen zachtjes heen en weer wiegde en 's winters de sneeuw tot metershoge bergen opwierp. En zo drieënhalf uur door. Na twee uur merkte ik op dat de zaal leeg begon te lopen, de ene na de andere Japanner verliet het pand. Eigenlijk begon het mij ook wel te vervelen en zijn ook wij maar opgestapt. Zodoende duurde het nog jaren voordat ik de laatste scene van de film te zien zou krijgen. Die, waarin hij in Moskou op straat loopt en in een voorbijrijdende tram 'haar' meent te ontwaren. Het grijpt hem zo aan dat hij in elkaar zakt en na een laatste broeierige blik aan een hartaanval sterft. Exit Omar Sharif.

Eenmaal weer terug in het hotel, prees ik me zelf gelukkig dat ik niet verbannen was naar Siberië, maar het volgende weekend gewoon weer lekker in Bangkok aan het zwembad zou zitten, zonder sneeuwstormen en zonder Omar Sharif....Heerlijk !

De verloofde van Noriko

"Hé, wat leuk, dat ik jou weer zie" . Sommige mensen zag je nooit en tegen anderen liep je regelmatig, ergens ter wereld op.

"Weet je nog hoe we dansten op 'My Way' in Jimmy's Bar in NY en hoe we toen weggestuurd werden ?" Het was A2, die uit Anchorage in Tokyo was aangekomen en me op mijn hotelkamer in het Tokyo Prince Hotel opbelde om te vragen of ik zin had iets samen te gaan ondernemen. Natuurlijk wel. Ik was al genoeg alleen en bovendien vond ik hem aardig.

We bezochten de chrysantententoonstelling in het Meiji Park. Daar stonden niet van die kleine chrysantjes die je overal ter wereld in tuintjes kunt zien staan. Welnee, daar zagen we bloemen, zo groot als bloemkolen, die zwaar gestut moesten worden anders zouden de stelen omknakken door het gewicht van de bloemen.

Tijdens zijn vlucht van Anchorage naar Tokyo was A2 door Noriko, de meest seniore Japanse stewardess die in die tijd bij de KLM vloog, uitgenodigd om bij haar en haar Japanse verloofde op bezoek te komen zodat hij met eigen ogen kon zien hoe een traditioneel Japans huis er uit zag. Hij had aan haar gevraagd of ik ook mee mocht komen en dat had ze goed gevonden.

De verloofde kwam ons met zijn Toyota ophalen en we reden over de Tokyose 'highways' naar een buitenwijk waar zijn houten huis stond.
Eenmaal aangekomen bewonderden we het kleine perfecte tuintje voor de ingang. Ons werd verzocht onze schoenen uit te doen en slippers aan te trekken die al klaar stonden, want de tatamimatten mochten niet bezoedeld worden door schoenen . Het vertrek binnen vormde een zit- en slaapkamer tegelijk. Er stonden geen stoelen en tafels want je zat op de grond met een laag tafeltje tussen je in. Voor ons westerlingen is dat heel moeilijk, want op je knieën zitten voor een langere tijd staat gelijk aan marteling. Bovendien is het niet toegestaan met je voeten naar een andere persoon te wijzen, dat is héél onbeleefd, dus schuifel je maar wat van je ene bil op de andere om toch maar het decorum te bewaren.

We praatten wat over de cultuurverschillen tussen de Westerse en de Oosters wereld. De verloofde van Noriko werd, misschien onder invloed van de 'Suntory' whisky die rijkelijk vloeide, plotseling erg fel. Hij vond, dat Japan terug moest gaan naar de oude Samurai-traditie die uniek was voor de Japanse cultuur. De Amerikanen hadden, na WO II, veel teveel invloed gekregen op de Japanse manier van leven en die trend moest teruggedraaid worden. Dat ze dreigden hun unieke cultuur te verliezen kon hij bewijzen aan de hand van het feit dat Noriko niet eens meer de traditionele 'tea-ceremony' wist uit te voeren en dat ze stewardess was geworden voor een westerse airline, wat zo ongeveer te vergelijken was met het beroep van prostituee.

We begrepen dat we hier te maken hadden met een hele conservatieve Japanner die terug wilde keren naar de gloriedagen van het oude keizerlijke Japan. (De schrijver Yukio Mishima zou nog geen jaar later om dezelfde redenen, op traditionele wijze zelfmoord (( Seppuku of Harakiri)) plegen om deze zelfde overtuiging kracht bij te zetten.)

Als argument om hem de hopeloosheid van zijn streven onder ogen te laten zien wezen we hem op de trends die in de hele wereld gaande waren ( die later met de term 'globalisering' zou worden aangeduid) en die onomkeerbaar waren.
Nadat de verloofde ons aan het eind van de avond weer had afgezet bij het hotel, bespraken we ons ongemakkelijke gevoel. We vonden het jammer voor Noriko dat ze te maken had met een verloofde die het beroep van stewardess gelijk stelde aan dat van een 'prostituee', maar er was niet veel wat we eraan konden doen, behalve hopen, dat ze in de toekomst een andere, modernere man zou ontmoeten en de huidige verloofde de bons zou geven.

O Ra N Tsu Shu I Su

Het was prachtig weer in Tokyo. Iedere dag hadden we stralende zonneschijn al ging de temperatuur wel gestadig omlaag. De bomen en struiken in de parken tooiden zich in de mooist denkbare herfsttinten en ik genoot van mijn verblijf in Tokyo.

Helaas was het gevolg van iedere week een steeds groter temperatuurverschil tussen Tokyo en Bangkok dat ik op een goede dag zo verkouden was geworden dat mij, door de behandelende arts, verboden werd naar Bangkok te vliegen. Ik kreeg ( volgens mij een volkomen onnodige) antibioticakuur voorgeschreven en hoewel ik niet mocht vliegen kon ik wel uitstapjes gaan maken met de crew die in Bangkok gestationeerd stond en nu het weekend in Tokyo vertoefde.

Onder de bezielende leiding van gezagvoerder Luc De Ruyter van Steveninck begaven we ons op ongebaande wegen. We stapten de trein in om naar het Japanse 'Giethoorn' te rijden teneinde daar een beetje rondgepunterd te worden door een tandeloos vrouwtje in klederdracht. Jammer dat het een beetje miezerde; voor het eerst in de lange tijd dat ik in Japan vertoefde.

De volgende dag werd het nog avontuurlijker want toen zijn we op een willekeurige trein gestapt die ons naar een provinciestadje ergens hoog in de bergen bracht, waarvan we de naam niet konden lezen, omdat de bordjes op alle stations, nadat we Tokyo achter ons hadden gelaten nog uitsluitend in Chinese karakters gecombineerd met lettertekens uit het Hiragana en Kanakana, beschreven waren. Geen nood, onze leider had een woordenboek bij zich, waarin hij de onleesbare lettertjes voor ons kon omtoveren in begrijpbare Japanse klinkers. Helaas stopte de trein steeds te kort om hem de gelegenheid te geven de vertaling te voltooien.

We stapten op een willekeurig stationnetje uit en gingen een bar binnen. Jongens, wat willen jullie drinken? De drankenkaart stond voor onze neus, maar weer met van die onontcijferbare tekentjes erop. De Ruyter zou het wel even voor ons vertalen. Na vijf minuten had hij het eerste item op de kaart ontleed : O Ra N Tsu Shu I Su. Wat ? Als je het heel snel uitsprak snapte je het : orange juice. Nou dat leek ons wel lekker en kohi verstonden ze waarschijnlijk ook nog wel. Hai!

Een wandeltochtje door het schilderachtige gebied zou ons goed doen, dus wandelden we van het ene station naar het volgende en genoten van de landelijke rust en de aanblik van de rustieke en authentieke huisjes waar we langs kwamen. Een kakiboom vol vruchten en een paar giechelende schoolmeisjes vormden dankbare objecten om te fotograferen.

Helaas moest de avontuurlijk club de volgende morgen vroeg alweer terug naar Bangkok en zou ik ze niet meer zien. Maar ik had het wel fijn gevonden om, tenminste voor een paar dagen, samen met een gezellige crew op stap te zijn geweest.

Ohayo gozaimasu

Helemaal alleen in Tokyo, dat was ik, aan het einde van de herfst, begin van de winter, na anderhalf jaar vliegen.

Dat kwam zo. De KLM vloog met twee verschillende types DC8 : de korte over de pool via Anchorage, en een verlengde via Bangkok, naar Tokyo. Op het stukje Tokyo - Bangkok via Manila en vice versa had men één extra stewardess nodig en die bleef in haar eentje drie maanden in Tokyo gestationeerd. Zo kwam het, dat ik begin november voor de allereerste keer in Tokyo aankwam, heg noch steg kennende. Ik had me goed voorbereid door zoveel mogelijk over het land, de geschiedenis, de cultuur, religie, zeden en gewoonten, het landschap etc. te lezen, maar in werkelijkheid blijk je daar bitter weinig aan te hebben, want niemand sprak toen Engels, behalve dan de KLM stationmanager, Mr. Nakamura en zijn secretaresse en één receptionist van het Tokyo Prince Hotel, waar ik een kamer(tje) had op de 21e verdieping met uitzicht op de Tokyo Tower, een replica van de Eiffeltoren in Parijs.

De eerste drie weken waren dan ook het moeilijkste, daarna had ik geleerd om aan de reacties van de Japanners af te lezen of ze me begrepen of niet. Als ze heel ijverig gingen zoeken naar iets, dan wist ik dat ze mijn vraag niet begrepen hadden. Het was nl. niet beleefd om "nee "te zeggen, of "ik begrijp u niet". Zo kwam het bv. voor, dat ik 20 minuten aan de telefoon wachtte, omdat de telefoniste, die me moest doorverbinden, me niet verstaan had. Dan zei ik maar: "arigato gozaimasu" en belde de receptionist, die dan het nummer wat ik wilde bellen, voor haar vertaalde. Gelukkig waren inmiddels de straatnaambordjes en de stationnamen in Tokyo (daarbuiten niet) ondertiteld in de westerse taal zodat ik met een plattegrond en door goed op te letten, me kon verplaatsen. Voordat ik het echter wist, had ik hun manier van bewegen overgenomen en boog met ze mee en als ik moest lachen deed ik een hand voor mijn mond, zoals Japanse vrouwen dat doen en riep vrolijk "hai" i.p.v. "ja" terwijl ik boog.

Vooral het buigen is een hachelijke zaak want er is standsverschil en je moet precies je positie weten in de hiërarchie. De laagste moet het laatste en het diepste buigen. Zo keek ik vaak naar recepties in het hotel, waar mensen bij het afscheid tegenover elkaar stonden en bij het buigen stiekem keken hoe diep de ander boog. Het kon soms wel een tijdje duren voordat het ritueel beëindigd was, omdat ze kennelijk niet konden besluiten wie van de twee de laatste moest zijn.

Overal stonden vrouwen diep te buigen: als je een warenhuis binnenliep stonden ze bij de ingang en wensten je welkom en nog een fijne dag. Ze stonden bij de roltrap, bogen en maakten de band, waar je hand op lag, met een doekje voor je schoon. Bij de ingang van de vele restaurants, coffeeshops, winkeltjes, overal om je heen werd er gebogen en een vriendelijk boodschap gekwetterd.


Iets anders waar ik ook vreselijk aan moest wennen was het eten. Tegenwoordig eet iedereen sashimi en sushi, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, maar toen was het voor de westerling nog onbekend voedsel. Restaurants waar westers werd gekookt, waren er nauwelijks. Eén Duits restaurant, waar je Sauerkraut mit Eisbein kon eten en één Frans restaurant, waar je biefstuk van 75 gr. kon eten met een salade, patates frites en een glas rode wijn, voor een ongehoorde prijs, dat wel. Na een paar weken begon ik vreselijk te verlangen naar een stevige Nederlandse maaltijd.

Op mijn kamer had ik televisie, maar alle zenders waren in het Japans. Wel goed om de aard van de Japanners te leren begrijpen. Ze zonden ook 'soaps' uit, die zich vaak afspeelden in die kleine houten huisjes met tatamimatten en shoji ( schuifdeuren). Iedereen zat op de grond en schuifelde op zijn knieën rond. De emoties liepen vaak hoog op en het leek me allemaal nogal melodramatisch, wat er zich daar afspeelde. Sindsdien ben ik ook van mening, dat de Japanners de 'Italianen' zijn van het Verre Oosten. Het viel me op, dat de vrouwen allemaal met hoge, kleine stemmetjes praatten en de mannen met een lage, barse stem. Later hoorde ik ook, dat de gesproken mannen- en vrouwentaal geheel verschillend van elkaar zijn.
Ik had één favoriet programma. Op vrijdagavond draaide er een samurai-serie met een hele knappe Japanner in de hoofdrol. Over het algemeen vond ik de Japanse mannen, die ik om me heen zag, weinig aantrekkelijk, maar deze was een snoepje. Zonder de taal te begrijpen begreep ik wel waar het over ging. Hij was een held, die opkwam voor de armen en verdrukten en vocht tegen de wrede krijgsheren. Er kwamen veel stok- en zwaardgevechten in voor, die hij natuurlijk allemaal glansrijk won. Zijn beloning kwam in de vorm van aanbiddende geisha's. De sumo-wedstrijden, die daarna werden uitgezonden waren ook fascinerend om te zien. Al die vetgemeste jongemannen met hun dikke billen, die met hun hele gewicht tegen elkaar opbotsten, na wat zout en rijst te hebben gestrooid. De zwaarste won meestal, door de andere bij zijn lendedoek te grijpen en hem buiten de ring te smijten. De scheidsrechter in zijn mooie kimono kraaide wat uit en dan was de volgende aan de beurt. Het talrijke publiek vond het prachtig.
Met de radio had ik geluk, want vanwege de Amerikaanse krijgsmacht, die gebaseerd is op het eiland Okinawa, was er een Amerikaanse zender, die het Japanse-, Amerikaanse- en wereldnieuws uitzond en eigenlijk de hele dag Amerikaanse popmuziek. De no. 1 tophit was toen: Dionne Warwick's Burt Bacharach song: I 'll never fall in love again.

Ik genoot van mijn vreemde standplaats en iedere week het weekend in Bangkok, maar er was één ding waar ik geen rekening mee had gehouden, nl. het gebrek aan een seksleven. Ik was ervan uit gegaan, dat het wel uit te houden zou zijn om drie maanden lang zonder man te leven, maar ik begon na een paar weken mannen aantrekkelijk te vinden die ik anders geen blik waardig zou hebben gekeurd. O,o,o, dat was een zorgelijke ontwikkeling. Héél zorgelijk! Als dat maar goedging....

Kippetjes scheuren in Lissabon

Zoals Athene en Beirut een springplank vormden naar het Verre Oosten zo was Lissabon dat voor Zuid-Amerika, samen met Madrid.

Lissabon was een grote favoriet bij de bemanningen. Een mooie stad , die echter in de tijd waarover ik schrijf erg arm was, wat je vooral kon zien aan de slechte staat van de gebouwen, de alomtegenwoordige kinderarbeid en de vele schoenpoetsers. Portugal zuchtte nog onder de dictatuur van Salazar, die zelf wel een prachtig optrekje bezat in Cascais.

Na aankomst in het hotel werd afgesproken elkaar te ontmoeten op het terras van Pastelaria Suiça op het Rossio Plein. Behalve koffie en 'cha com bolos '( thee met gebak) kon je er lekker eten en wat voor de bemanning belangrijk was: bier en wijn drinken. Voor onze neus kwam heel Lissabon voorbij en keken we uit op, de tegenover het plein hoger gelegen wijk, Alfama. 's Morgens, 's middags ,'s avonds of 's nachts, altijd kon je wel KLM-ers op dat terras vinden.

Zo tegen dinertijd ging het in ganzenpas naar een ginjinería vlakbij, eigenlijk niet meer dan een nis in een muur waar, op een toonbank, stopflessen stonden, die gevuld waren met kersen op brandewijn. Een glaasje 'ginja' kostte maar een paar centen. De keuze was 'com o sem frutas' ( met of zonder vruchten) maar we namen meestal 'com', zodat we daarna een wedstrijdje konden houden, wie de pit het verste weg kon spugen. Lokale mensen. die voorbij kwamen moesten vaak verschrikt opzij springen . Grote pret natuurlijk, maar het spul was behoorlijk sterk en om meer dan één glaasje te drinken was dan ook niet aan te raden, daar kan ik uit eigen ervaring over meepraten.... Helaas was de ginja zo goedkoop, dat er altijd wel iemand was, die op nòg een rondje trakteerde. Om de hoek van het plein ging de bemanning daarna veelal naar Churrasco om 'kippetjes te scheuren'. Je kon daar namelijk net zoveel kip eten als je opkon. De favoriet was 'frango piripiri', kip met hete chilisaus. Daarna liepen we over de Avenida da Liberdade terug naar onze hotels op de Praça Pombal, niet zelden opgehouden op één van de vele terrasjes om nog een 'afzakkertje' te nemen. Op onze weg lag de sociëteit van de voetbalclub Benfica, waar we vaak uitgenodigd werden om binnen te treden om de prachtige trofeeën te bewonderen in hun schatkamer; uit louter vriendelijkheid kregen we dan natuurlijk een drankje aangeboden om te drinken op het succes van deze illustere voetbalclub. Het was dus helemaal niet moeilijk om aangeschoten te raken met alle risico's vandien !

Omdat we er vaak een paar dagen overstonden waren er vele mogelijkheden om de tijd prettig door te brengen, maar daar zal ik een andere keer over schrijven.